اصول فقه دانشگاهی محمدرضاشبخیز
اصول فقه دانشگاهی/ محمدرضاشبخیز
تعریف علم اصول فقه
پیش از تعریف علم اصول فقه»، لازم است توضیح مختصری در مورد «علم فقه» بیان کنیم.
معنای لغوی فقه
فقه در لغت به معنای «فهم» است.
معنای اصطلاحی فقه
فقه در اصطلاح علمی است که فقیه به وسيله آن؛ احکام شرعی را از آدلۂ تفصیلی به دست می آورد.”
أدلة تفصیلی یعنی «قرآن»، «سنت»، «اجماع» و «عقل»؛ که هر یک از این موارد را در جای خود به طور مفصل توضیح خواهیم داد.
مؤسس علم اصول فقه
اصولیون شیعه؛ امام باقر علیه و امام صادق (ع) را مؤسس علم اصول فقه می دانند.
اصولیون اهل سنت؛ شافعی را مؤسس علم اصول فقه می دانند.
اولین نویسنده در علم اصول فقه
از دید اصولیون شیعه؛ اولین نویسنده در علم اصول فقه، «هشام بن حکم» است.
از دید اکثر اصولیون اهل سنت؛ «شافعی» اولین نویسنده در علم اصول فقه است.”
موضوع علم اصول فقه
علمای علم منطق معتقدند که هر علمی باید موضوع معینی داشته باشد و وجه تمایز علوم مختلف از یکدیگر، موضوع آنها است
۱- «اصوليون قدیم» از نظر علمای منطق پیروی کرده اند و برای علم اصول فقه موضوع معینی ذکر کرده اند؛ به این شکل که؛ مشهور اصوليون قدیم معتقدند که موضوع علم اصول فقه، ادله اربعه (یعنی قرآن، سنت، اجماع و عقل) می باشد.
۲- «اصوليون جدید» از نظر علمای منطق پیروی نکرده اند و برای علم اصول فقه موضوع معینی ذکر نکرده اند؛ به این شکل که؛ مشهور اصولیون جدید معتقدند که وجود موضوع معین برای هر علمی لازم نیست؛ و علم اصول فقه نیز از جمله علومی است که موضوع معنی ندارد؛ بلکه «هر چیزی که فقیه بتواند با استفاده از آن، حکمی شرعی استنباط کند»؛ موضوع علم اصول فقه است.
پس از نظر «اصوليون جدید»، موضوع علم اصول فقه می تواند «قرآن، سنت، اجماع، عقل و هر چیز دیگری که بتوان با استفاده از آن حکمی شرعی استنباط کرد» باشد؛ و منحصر به آدلة اربعه (یعنی قرآن، سنت، اجماع و عقل) نیست.
فایده و منفعت علم اصول فقه
پیش از توضیح «فایده» و «منفعت اصول فقه، لازم است تفاوت «فایده» و «منفعت» را بیان کنیم.
۱- «فایده» اثر و نتیجه ای است که از قبل پیش بینی شده است
۲- «منفعت» اثر و نتیجه ای است که از قبل پیش بینی نشده است.
فایده علم اصول فقه
گفتیم فایده (غرض و غایت)، اثر و نتیجه ای است که از قبل پیش بینی کرده ایم.
اثر و نتیجه ای که قبل از مطالعه اصول فقه پیش بینی کرده ایم، این است که با دانستن آن، بتوانیم احکام شرعی را از آدلۂ تفصیلی به دست آوریم.
لذا فایده مطالعه «اصول فقه» این است که با دانستن آن، می توانیم احکام شرعی را از آدلة تفصیلی به دست آوریم.
منفعت علم اصول فقه
همان گونه که اشاره نمودیم؛ منفعت، اثر و نتیجه ای است که از قبل پیش بینی نشده است.
وقتی به مطالعه اصول فقه می پردازیم، یک سری آثار و نتایج را که قبل از مطالعه اصول فقه پیش بینی نکرده بودیم؛ با مطالعه این علم به دست می آوریم؛ و این آثار و نتایج، منفعت های اصول فقه هستند.
از مهم ترین منافع علم اصول فقه که قبل از مطالعه این علم پیش بینی نمی شود، ولی با مطالعه این علم به دست می آید این است که؛ مطالعه علم اصول فقه، قدرت تفکر و استدلال را در فقيه و حقوق دانی که به مطالعه این علم می پردازد افزایش می دهد.
اصول فقه دانشگاهی/ محمدرضاشبخیز ، عباد محمدتبار
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.